โรคย้ำคิดย้ำทำ มีสาเหตุมาจากอะไร มีวิธีรักษาหรือไม่

อาการย้ำคิดย้ำทำ เป็นอย่างไร

โรคย้ำคิดย้ำทำ หรือ obsessive-compulsive disorder(OCD) เป็นโรคที่มีความเกี่ยวข้องกับการตอบสนองต่อความคิด ซึ่งผู้ป่วยจะมีอาการความคิดแบบซ้ำ ๆ มีความกังวล และมักจะพฤติกรรมเดิม ๆ ออกมา เพื่อลดความไม่สบายใจที่กำลังเกิดขึ้น ซึ่งตัวผู้ป่วยเองจะรู้สึกตัวเองตลอดว่านี่เป็นอาการที่ไม่มีเหตุผล แต่ก็ไม่สามารถที่จะหยุดการกระทำและความคิดเหล่านั้นได้ ทั้งหมดนี้จึงกลายเป็นสาเหตุให้ผู้ป่วยต้องทุกข์ทรมานกับสิ่งที่เป็นอยู่

โรคย้ำคิดย้ำทำ มีสาเหตุมาจากอะไร มีวิธีรักษาหรือไม่

โดยอาการของโรคนี้ จะแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ อาการย้ำคิด และอาการย้ำทำ

• อาการย้ำคิด หรือ obsession: เป็นความคิด ความรู้สึก หรือจินตนาการ ที่มักจะเกิดขึ้นมาแบบซ้ำ ๆ แบบที่ผู้ป่วยรู้ตัวเองว่าไร้เหตุผล เช่น มีความคิดว่าตนเองมือสกปรก, จินตนาการเกี่ยวกับเรื่องเพศ, คิดซ้ำ ๆ ว่าตัวเองทำผิด ฯลฯ ทำให้ผู้ป่วยเกิดความไม่สบายใจ และรู้สึกรำคาญต่อความคิดนี้
• อาการย้ำทำ หรือ compulsion: เป็นพฤติกรรมซ้ำ ๆ ที่ผู้ป่วยทำขึ้น เพื่อเป็นการตอบสนองความคิด หรือทำตามกฎเกณฑ์ที่ผู้ป่วยตั้งเอาไว้ เพื่อป้องกันความไม่สบายใจจากการย้ำคิด เช่น ต้องล้างมือซ้ำๆ, พูดขอโทษซ้ำ ๆ กับสิ่งที่เกิดขึ้น ฯลฯ

โดยโรคนี้มักพบได้ในร้อยละ 2 – 3 ในประชากรทั่วไป อายุเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 20 ปี สามารถพบได้ทั้งในเพศหญิงและเพศชาย นอกจากนี้ยังมีพบร่วมกันกับอาการจิตเวชอื่น ๆ เช่น โรคซึมเศร้า, โรคกลัวสังคม, โรคกังวลทั่วไป

โรคย้ำคิดย้ำทำ มีสาเหตุมาจากอะไร มีวิธีรักษาหรือไม่

สาเหตุของโรคย้ำคิดย้ำทำ

สามารถเกิดขึ้นได้ 2 ปัจจัย คือ ปัจจัยทางชีวภาพ และปัจจัยด้านพฤติกรรม โดยปัจจัยด้านชีวิภาพจะเกี่ยวกับระบบการทำงานของสมอง ระบบประสาท และเกี่ยวข้องกับพันธุกรรม (พบว่าอัตราการเกิดโรคในแฝดไขใบเดียวกัน) ส่วนด้านพฤติกรรมการเรียนรู้ จะเกี่ยวข้องกับสถานการณ์ปกติ ที่ถูกเชื่อมโยงไปกับสถานการณ์อันตราย จนทำให้เกิดความกังวล แต่สำหรับผู้ป่วยบางคนอาจทำพฤติกรรมดังกล่าวแล้วเกิดความสบายใจ จึงทำให้เกิดเป็นโรคนี้ได้เช่นกัน

การรักษา

การรักษาด้วยยา:

ยาแก้ซึมเศร้า เป็นยาที่ได้ผลดีใน OCD จัดอยู่ในกลุ่มที่ออกฤทธิ์ต่อระบบซีโรโตนิน มีอาการข้างเคียง คือ ปวดศีรษะ คลื่นไส้ นอนไม่หลับ กระสับกระส่าย

ยาคลายกังวล สำหรับผู้ป่วยที่มีความวิตกกังวลสูง อาจจะต้องใช้ยาในระยะสั้น ๆ โดยยากลุ่มนี้ไม่มีผลในการรักษาอาการย้ำคิด ย้ำทำ

ยาด้านโรคจิต ในผู้ป่วยบางรายอาจได้รับยาโรคซึมเศร้ามาแล้วแต่อาการไม่ดีขึ้น แพทย์จะต้องพิจารณาเพื่อให้ยาด้านโรคจิตแทน

โรคย้ำคิดย้ำทำ มีสาเหตุมาจากอะไร มีวิธีรักษาหรือไม่

การรักษาด้วยวิธีอื่น:

การรักษาที่ได้ผลดีที่สุดคือการบำบัด โดยการให้ผู้ป่วยได้เผชิญกับสิ่งที่มีความกังวลในใจ และป้องกันไม่ให้เกิดอาการนั้นแบบซ้ำ ๆ ที่เคยกระทำเป็นประจำตัวอย่าง ผู้ป่วยที่ชอบล้างมือ อาจจะให้ผู้ป่วยสัมผัสกับสิ่งที่ผู้ป่วยคิดว่าสกปรก แล้วรอเวลาสักพักจึงจะอนุญาตให้ล้างมือได้ ซึ่งการฝึกตามลำดับขั้นตอนแบบนี้ จะต้องเริ่มฝึกตั้งแต่ความรู้สึกกังวลจากน้อยไปหามาก และเพิ่มระยะเวลาในการล้างมือให้นานขึ้น หากรักษาแล้วได้ผลก็จะทำให้ความกังวลหายไปได้เช่นกัน

นอกจากนี้คนในครอบครัวก็สามารถมีส่วนช่วยทำให้อาการของผู้ป่วยดีขึ้นได้เช่นกัน ซึ่งแพทย์ก็จะแนะนำสมาชิกในบ้านให้ทราบถึงอาการที่เป็นอยู่ แนวทางการรักษา และแนะนำให้มีท่าทีที่เป็นกลางต่ออาการป่วย ที่สำคัญห้ามต่อว่าผู้ป่วย เพราะอาจจะทำให้เกิดความเครียด และไปกระตุ้นการกระทำนั้นได้

ข้อมูลจาก : คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล